Sjećanje na genocide nad Bošnjacima (I dio)

Piše: Mr. Asja Redžić

Genocid kao međunarodno krivično djelo ustanovljen je tek Konvencijom Ujedinjenih nacija u decembru 1948, kada je Generalna skupština UN-a usvojila Konvenciju o sprečavanju i kažnjavanju genocida.

U drugom članu Konvencije zločinom genocida smatra se bilo koje od sljedećih djela, a koja su počinjena s namjerom da se djelimično ili potpuno uništi neka nacionalna, etnička, vjerska ili rasna grupa: ubistvo članova grupe, teška povreda fizičkog ili duševnog integriteta članova grupe, namjerno podvrgavanje grupe uslovima sračunatim na njeno potpuno ili djelimično fizičko uništenje, mjere koje imaju za cilj da se sprečavaju porođaji u samoj grupi i prisilno prevođenje djece iz grupe u grupu.

Ono što karakteriše zločin genocida jeste namjera da se uništi grupa kao takva. To je bitan element, jer bez te namjere radnje koje čine genocid predstavljaju zločin protiv čovječnosti ili ratni zločin.

Datum 9. januar podsjeća nas na zločin genocida, mučenja u koncentracionim logorima, masovna silovanja, nasilna protjerivanja te uništenja kulturnih, vjerskih, privrednih i drugih dobara Bošnjaka. Veoma je bitno, da se genocid ne bi ponovio, poznavati korijen genocida nad Bošnjacima. Važno je otkriti istinu o vlastitoj prošlosti kako bi se spriječila ponovna tragedija. Potrebno je govoriti o korijenima genocida nad Bošnjacima u Bosni i Hercegovini 40-ih i 90-ih godina prošlog stoljeća.

U velikom dijelu svoje dosadašnje historije Bosna i Hercegovina i Bošnjaci bili su razapeti između krupnih ideoloških i političkih podjela na Balkanu i evropskom kontinentu. Historijski gledano, od kraja osmanske vlasti 1878. pa sve do danas Bosna je bila glavno poprište i žrtva suprotstavljenih nacionalističkih i velikodržavnih interesa susjednih zemalja.

Da bi shvatili tragediju koja se dogodila Bošnjacima (1992-1995), potrebno je razumjeti koja su to historijska, vjerska i ideološka polazišta za počinjene genocide. Ovo je jako bitno s obzirom da je ideologija koja je počinila genocide nad Bošnjacima 40-ih i 90-ih godina prošlog stoljeća još uvijek živa i prisutna na ovim prostorima. Već sredinom 19. stoljeća postojao je plan za veliku Srbiju.

Ministar unutrašnjih djela Srbije Ilija Garašanin napisao je krajem 1844. za kneza Aleksandra Karađorđevića tajni “program spoljašne i nacionalne politike Srbije”, Načertanije (nacrt), koji je prvi put u cijelosti objavljen 1906. Prema Načertaniju, Srbija treba raditi na oslobađanju Srba i ostalih Slovena, i na pripajanju oblasti Bosne, Hercegovine, Crne Gore i Sjeverne Albanije (što je podrazumijevalo Kosovo i Metohiju), tada u sastavu Osmanskog carstva, te Srema, Bačke i Banata, tada u sastavu Austro-Ugarske.

Glavna propagandna aktivnost Srbije, prema Garašaninu, zasnivala bi se na pripremanju stanovništva ovih oblasti na sjedinjenje sa Srbijom, jer Srbija polaže “sveto pravo istoričesko” na ove zemlje, koje se temelji na Dušanovom srpskom carstvu iz 14. stoljeća. Načertanije je bio zvanični program dvije srpske vlade, kneza Karađorđevića i kneza Obrenovića. Plan velike Srbije nije ostvaren, ali je 1918. prvi put došlo do ujedinjenja “sve južnoslovenske braće” u zajedničku državu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, a kasnije Kraljevinu Jugoslaviju, u kojoj su Srbi bili dominantna većina sa dinastijom Karađorđevića na čelu.

Drugim svjetskim ratom dolazi do raspada zajedničke države, a teritorija Bosne i Hercegovina pripala je zločinačkoj Nezavisnoj državi Hrvatskoj i demarkacionom linijom podijeljena je na njemačku i italijansku okupacionu zonu. Vlada Kraljevine Jugoslavije, na čelu sa kraljem Karađorđevićem, pobjegla je u London. Dragoljub Mihailović, predratni oficir, imenovan je za armijskog generala jugoslovenske vojske u otadžbini i ministra kraljevske jugoslovenske vlade u Londonu. Jugoslovenska vojska u otadžbini, poznatija kao četnička vojska, imala je za cilj, nakon završetka Drugog svjetskog rata, stvaranje velike Srbije. Kao što je već rečeno, važno je znati koja su to historijska, vjerska i ideološka polazišta ravnogorskog pokreta generala armije Draže Mihailovića i onih društvenih snaga u bivšoj Kraljevini Jugoslaviji i inostranstvu koje su ga podržavale.

Glavni ideolozi četničkog pokreta Draže Mihailovića bili su Stevan Moljević, Dragiša Vasić, Živko Topalović i dr. Neki od najvažnijih savjetodavaca bili su pripadnici Srpskog kulturnog kluba, tako da je ideja o genocidu nad Bošnjacima bila prisutna i među vodećim ljudima srpske nacionalnosti u kraljevskoj jugoslovenskoj vladi.

Ideolozi Draže Mihailovića, kao obrazovani ljudi, znali su za ideju i praksu genocida i čistih teritorija te na koji način se ta ideja realizuje. U istupanju glavnih ljudi u pokretu Draže Mihailovića, generala armije i ministra vojske emigrantske jugoslovenske vlade, osjećao se utjecaj koncepcija o etnički čistim teritorijama iz 1912, jer genocid protiv Bošnjaka dogodio se i u ranijim historijskim periodima, naročito poslije Prvog balkanskog rata. Javnosti je poznat zločin u Šahovićima 1924. godine, za vrijeme Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Glavni ideolog, politički rukovodilac četničkog pokreta i savjetnik Draže Mihailovića bio je banjalučki advokat dr. Stevan Moljević. Moljević je prije Drugog svjetskog rata bio predsjednik banjalučkog odbora Srpskog kulturnog kluba osnovanog u Beogradu. U junu 1941. napisao je programsko načelo četničkog pokreta pod nazivom Homogena Srbija. U elaboratu Homogena Srbija Moljević izlaže svoje viđenje o granicama, društvenom uređenju i spoljnjoj politici velike Srbije u obnovljenoj Jugoslaviji nakon Drugog svjetskog rata.

U Homogenoj Srbiji Moljević piše: “S toga se Srbima nameće danas prva i osnovna dužnost: da stvore i organizuju homogenu Srbiju, koja ima da obuhvati cijelo etničko područje na kome Srbi i žive. (…) Srbi koji su prvi ustali protiv Turaka moraju imati hegemoniju na Balkanu, a da bi je ostvarili moraju imati hegemoniju u Jugoslaviji. (…) Naš put vodi nas stopama kosovskih vitezova. Za Srbiju koju smo sanjali od Karađorđa do danas. To je put koji nam je pokazao kralj i put kojim nas vodi Draža Vojvoda…”

Program Homogene Srbije dopunjavan je programom četničkog pokreta Draže Mihailovića septembra 1941, u kojem, između ostalog, piše:
Pripremiti da bi u danima sloma mogli izvršiti ove akcije:
– omeđiti defakto srpske zemlje i učiniti da u njima ostane samo srpski živalj,
– posebno imati u vidu brzo i radikalno čišćenje gradova i njihovo popunjavanje svježim srpskim elementom,
– izraditi plan čišćenja ili pomjeranje seoskog stanovništva sa ciljem homogenosti srpske državne zajednice,
– u srpskoj jedinici kao naročito težak problem uzeti pitanje Muslimana i po mogućnosti riješiti ga u ovoj fazi.

Konkretizaciju ovog genocidnog programa izložio je u instrukcijama Draža Mihailović 20. decembra 1941. komandantu četničkih odreda Crne gore gdje piše:

– Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu, u granicama Srbije, Crne gore, Bosne i Hercegovine, Srema, Banata i Bačke,
– Čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata,
– Stvoriti neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore čišćenjem muslimanskog življa i Bosne od muslimanskog i hrvatskog življa.
Ovo su osnovni genocidni dokumenti četničkih vođa koje su njihovi potčinjeni sproveli u djelo masovnim ubistvima i protjerivanjima Bošnjaka.

(Sadržaj preuzet iz obraćanja na tribini “9. januar 1992. –  Dan podsjećanja na genocide nad Bošnjacima”)

(Medžlis Tuzla/ Preporod.info)